Heriau a Chwestiynau Sero Net/Datgarboneiddio  2023  (Yr Agenda - Rhifyn 17)

Pynciau Net Sero i Grwpiau Tenantiaid eu trafod gyda'u landlord 

Mae rhai grwpiau tenantiaid wedi gofyn i ni am eitemau agenda amserol/cyfarwyddiadau pwnc i'w grŵp tenantiaid eu trafod gyda'u landlord. Mae TPAS Cymru wedi creu cyfres friffio a elwir yn ‘Yr Agenda’ sy’n rhoi trosolwg i grwpiau tenantiaid o bwnc ac awgrymiadau o gwestiynau y gallech fod eisiau eu gofyn wrth ymgysylltu â’ch landlord. 

 

Rydyn ni’n siŵr eich bod chi wedi clywed y gair ‘Sero Net’ neu ‘datgarboneiddio’ yn ystod yr ychydig fisoedd diwethaf, ac mae polisïau newydd yn dod allan i wneud tai Cymru yn fwy cynaliadwy, iachus i denantiaid, a chost ynni isel. Er mai bwriad y polisïau hyn yw helpu i gyrraedd y nod o gael Cymru i Sero Net erbyn 2050, gall fod yn anodd cadw i fyny â’r derminoleg, y rhesymiadau a’r astudiaethau achos a wnaed hyd yma.

Er mwyn lleddfu ac ateb rhai o'ch cwestiynau posibl ynghylch beth yw Sero Net mewn gwirionedd, byddwn yn amlinellu rhai o'r pwyntiau allweddol, yr heriau, a'r hyn y mae angen i chi ei wybod ar hyn o bryd. Bydd y rhifyn hwn o'r Agenda hefyd yn rhoi trosolwg i chi o rai o'r pynciau blaenllaw yn Sero Net a rhai cwestiynau y gallech fod eisiau eu gofyn i'ch landlord.

Mae Cymru wedi gosod y nod i fod yn Sero Net erbyn 2050.

Mae Sero Net yn darged i negyddu’n llwyr faint o nwyon tŷ gwydr a gynhyrchir gan weithgarwch dynol a dylid ei gyflawni drwy leihau allyriadau a rhoi dulliau ar waith i amsugno carbon deuocsid o’r atmosffer. Mae’r heriau hyn wedi arwain at greu nifer o raglenni Llywodraeth Cymru mewn ymdrech i gyflawni Sero Net erbyn 2050.

Mae gan Gymru beth o’r stoc tai hynaf, gyda’r rhan fwyaf o dai Cymru yn cael eu hadeiladu rhwng 1932-1980. Oherwydd hyn, nid oes gan lawer o gartrefi insiwleiddiad priodol wedi'i osod, gan achosi colled gwres o 33% trwy'r waliau a 25% trwy'r to. Mae gwresogi cartref a dŵr poeth yn cyfrif am y 3/4ydd cyfanswm yr ynni a ddefnyddir mewn cartref, ac mae Sero Net yn gofyn sut y gellir gwneud hyn yn rhatach tra’n fwy cyfeillgar i’r amgylchedd.

Mae ambell her yn codi wrth i ni gyrraedd y nod o Gymru Sero Net:

Bydd angen llwybr i Sero ar bob cartref. Wrth wneud hyn, golygwn y bydd angen i bob eiddo unigol yng Nghymru gael ei asesu a’i arolygu o’r hyn sydd angen ei wneud neu ei osod yn yr eiddo i’w wneud yn fwy ynni-effeithlon a charbon isel. Bydd hyn yn cymryd adnoddau ac amser, ac nid oes gan Gymru ddigon o bobl wedi’u hyfforddi yn hyn o bryd i gyflawni ein nodau.

Mae llawer o atebion a llwybrau y mae landlordiaid yn eu cymryd i leihau allyriadau eu stoc, ac mae'r penderfyniadau hyn yn dod i lawr i gost, amser, a hyd oes y cynhyrchion. Felly, bydd rhai atebion y bydd yn well gan LCC ac ALlau, ond na fydd tenantiaid yn eu hoffi. Mae gan bwmp gwres wahanol ofynion defnyddioldeb na system arall fel gwresogi pelydrol neu hyd yn oed eich boeler nwy traddodiadol, a gallai fod yn anodd i denantiaid addasu i'r systemau newydd a'r ymddygiadau newidiol sy'n dod gyda nhw.

Mae gwaith Sero Net yn tueddu i fod yn aflonyddgar, ac yn cymryd amser i'w gwneud. Gall fod yn heriol i denantiaid os oes angen iddynt osod gweithwyr i mewn am ddyddiau ac wythnosau ar y tro, ac weithiau efallai y bydd angen gwneud y gwaith mewn dau gam.

A fyddai’n well gan denantiaid i’r cyfan gael ei wneud ar yr un pryd ond ei fod yn cymryd mwy o amser, neu ei wneud mewn sawl cam lle mae’n cymryd llai o amser bob cam, ond bod yn rhaid i weithwyr ddychwelyd i’r eiddo yn amlach?

Mae gan wahanol atebion Sero Net lefelau gwahanol o gost, nid yn unig o ran gosod, ond o ran costau rhedeg, cynnal a chadw ac atgyweirio. Mae tenantiaid yn gwbl briodol i bryderu am gyfanswm y gost y bydd yn ei chael arnynt, a mater posibl yw y gallai rhai atebion fod yn rhatach i’r landlord, ond nid yw hynny’n golygu bod tenantiaid yn arbed arian yn y tymor hir.

Rydym wedi darganfod y gellir goresgyn yr heriau hyn os ymgysylltir â thenantiaid ar Sero Net ac yn cael eu cadw yn y sgwrs am yr hyn y gallent ei weld yn cael ei wneud i’w heiddo. Yn anffodus, gall tenantiaid ddisgyn i'r ochr yn ystod y broses gynllunio, felly rydym wedi amlinellu rhai cwestiynau a allai fod yn ddefnyddiol i chi eu gofyn i’ch landlord am eu cynlluniau ar gyfer Sero Net.

Gobeithio eich bod wedi mwynhau darllen y rhifyn hwn o'r Agenda. Byddem wrth ein bodd yn clywed am unrhyw sgyrsiau rydych chi wedi’u cael gyda’ch landlord ynglŷn â’r pwnc hwn, felly anfonwch e-bost at [email protected] gydag unrhyw adborth neu gwestiynau pellach.