Diweddariad Allweddol: 1 Rhagfyr
Cyhoeddwyd yr erthygl ganlynol ar 21 Tachwedd ac roedd yn herio'r sector tai ar eu hymagwedd at rhanberchnogaeth a chodiadau rhent. Teimlem fod eiddo Rhanberchnogaeth wedi cael ei anghofio yn y ddadl ynghylch rhent a chostau byw. Creodd yr erthygl lawer o drafodaeth y tu ôl i’r llenni gan nad oedd rhai landlordiaid wedi ystyried eu safbwynt o ran rhanberchnogaeth.
Roedd ein herthygl gyhoeddus isod yn herio’r sector ac roeddem yn falch iddo gael ei godi gan aelod o’r Senedd, Mabon ap Gwynfor AS, a gyflwynodd gwestiwn i’r Gweinidog Julie James AS yn y Senedd.
Mae TPAS Cymru yn falch iawn o weld yr ymateb gan y Gweinidog, sef bod cytundeb gwirfoddol wedi bod gan landlordiaid cymdeithasol yng Nghymru sydd ag eiddo rhanberchnogaeth, y bydd yr un cap rhent yn berthnasol. Mae hyn yn newyddion da.
-------------------------
Neges frys i grwpiau Tenantiaid: Mae angen eich help ar gydberchnogion!
Mae preswylwyr Rhanberchnogaeth yn wynebu cyfnod anodd iawn ac mae TPAS Cymru yn gofyn i grwpiau tenantiaid Cymdeithasau Tai eu helpu yn eu hawr o angen.
Ddim yn gyfarwydd â'r model rhanberchnogaeth?
Mae eiddo rhanberchnogaeth yn un o’r opsiynau o dan y teitl dryslyd iawn ‘tai fforddiadwy’. Yn syml, rydych yn prynu canran o gartref newydd ac yn rhentu gweddill y canran gan landlord, Cymdeithas Tai fel arfer (nid yw awdurdodau lleol fel arfer yn cynnig y model hwn).
Y syniad yw, pan fyddwch yn ennill mwy o arian, y gallwch brynu mwy o’r ganran sy’n cael ei rhentu gan y gymdeithas dai (a elwir yn grisiau), felly yn y pen draw, chi sy’n berchen ar yr eiddo’n llawn. Mae’n ddadleuol a all pobl fyth fforddio gwneud hynny ac mae llawer o gostau a chyfyngiadau ar hyd y ffordd.
Yn gyffredinol, caiff perchnogaeth a rennir ei marchnata i 3 chynulleidfa allweddol:
-
Prynwyr tro cyntaf ifanc yn methu fforddio prisiau tai cynyddol,
-
Gweithwyr Allweddol sy'n gwneud swyddi hanfodol, na allant fforddio byw yn ardal eu swydd,
-
Pobl leol yn cael eu prisio allan o'u cymuned leol.
Un peth olaf i’w nodi, nid oes gan Gymru gymaint o eiddo rhanberchnogaeth o’i gymharu â Lloegr ac mewn gwirionedd mae un neu ddau o gymdeithasau tai Cymru heb ddim o gwbl. Fodd bynnag, er y gallant fod yn llai o ran nifer yng Nghymru, mae angen eich help CHI ar y trigolion y mae'n effeithio arnynt.
Yn ôl at y mater a pham eu bod angen eich help?
Yn ddiweddar, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru gap rhent o 6.5% ar gyfer rhenti tai cymdeithasol. Fodd bynnag, nid yw hyn yn cynnwys eiddo rhanberchenogaeth. Mae eu contractau fel arfer yn dweud CPI +1% - a allai yn yr hinsawdd bresennol olygu codiad rhent poenus o 13%.
Maent yn wynebu ergyd ddeublyg enfawr - mae hanner yr eiddo y maent yn berchen arno yn wynebu taliadau morgais uwch wrth i gyfraddau llog gynyddu (maent eisoes yn debygol o fod yn talu cyfradd llog uwch na morgeisi safonol) ac mae'r hanner y maent yn ei rentu yn wynebu codiad rhent ddwywaith cymaint â thai cymdeithasol.
A ydym ni’n credu y bydd ein gweithwyr allweddol, pobl ifanc sy’n cael eu prisio allan o farchnadoedd lleol, ac ati yn cael codiad cyflog a fydd yn cyfateb neu’n fwy na’r codiad rhent o 13% a roddir arnynt gan y gymdeithas dai? Gallwn ddyfalu'r ateb i hynny!
Yn Lloegr, adroddwyd yn y wasg fod cymdeithasau tai Lloegr wedi dod i gytundeb â’r Ffederasiwn Tai Cenedlaethol (corff masnach cymdeithasau tai Lloegr) i gapio codiadau rhanberchnogaeth i’r un lefel â chap tai cymdeithasol Lloegr (7%). Yn ddiweddarach, cafwyd eglurhad pellach i ddweud nad oedd yn cynnwys pob un landlord o Loegr, dim ond y rhai mawr (sy’n berchen fwyaf) ac nad oedd rhai llai yn rhan o’r cytundeb hwnnw.
Mae TPAS Cymru wedi bod yn holi ynghylch sector tai Cymru ac mae’n ymddangos nad oes cytundeb cyfunol tebyg yn bodoli yng Nghymru. Mae hyn yn siomedig iawn gan nad yw'n ymddangos ei fod ar lawer o radar yng Nghymru o'i gymharu â thai Lloegr.
Gallai cymdeithasau tai fod yn rhoi cynlluniau ar waith i wthio rhent i gydberchnogion i fyny 13%. A fyddant yn unol â'r contractau? Nid yw TPAS Cymru yn cefnogi’r ymagwedd hon a bydd yn ysgrifennu heddiw at Brif Weithredwyr cymdeithasau tai i herio’r polisi hwnnw.
Mae perchenogion a rennir yn wynebu cyfnod anodd ac mae arnynt angen tenantiaid fel chi i gamu i fyny a'u helpu. Rydym angen i chi herio eich cymdeithas dai a gofyn y cwestiynau canlynol:
1. A oes gan eich landlord unrhyw eiddo rhanberchenogaeth?
2. Beth yw eu cynllun ar gyfer codi rhent ar eiddo rhanberchenogaeth?
3. Pam na allant gapio ar 6.5% yn unol â rhenti cymdeithasol?
Gweithredwch nawr – naill ai’n unigol neu fel grŵp tenantiaid. Rhowch wybod i ni am unrhyw ymateb a gewch!
Hefyd, yn dibynnu ar yr ymateb a gewch, rhannwch hwn gyda’ch swyddogion etholedig e.e., eich Aelod Senedd. Pwy sy'n eich cynrychioli chi? Darganfyddwch yma: https://www.writetothem.com/
Noder: Byddwn yn diweddaru'r erthygl hwn wrth i wybodaeth newydd ddod i mewn.
David Wilton, Prif Weithredwr
Rydym yn clywed yn aml am faterion yn ymwneud â’r model cydberchnogaeth. Mae rhai ohonom yn TPAS Cymru wedi teimlo’n anghyfforddus gyda rhai o delerau cytundebol a chyfyngiadau cydberchnogaeth. Nid yw’r model hwn bob amser yn pasio’r ‘prawf naws’ mewnol – ‘fyddech chi’n cynghori anwylyd i brynu eiddo rhanberchnogaeth?’ Credwn fod angen adolygiad ffurfiol Cymru gyfan gan Adran Tai Llywodraeth Cymru (neu’r pwyllgor craffu tai yn y Senedd.)
Byddwn yn siarad â phartneriaid a ffrindiau yn y sector tai i fwrw ymlaen â hyn.